Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin elektron xəbər xidməti

BTİ-nin Baş ka­ti­bi Ha­ma­dun Tu­re: “A­zər­bay­can­da İKT sek­to­ru ötən sək­kiz il­lə mü­qa­yi­sə­də beşqat in­ki­şaf edib”


- Cə­nab Tu­re, Azər­bay­can bey­nəl­xalq in­for­ma­si­ya-kom­mu­ni­ka­si­ya tex­no­lo­gi­ya­la­rı təd­bir­lə­rin­də fə­al iş­ti­rak et­mək­lə ya­na­şı, həm də bu cür təd­bir­lə­rə ev sa­hib­li­yi edir. "Ba­ku­tel" sər­gi-konf­ran­sı da bu qə­bil­dən­dir. Siz­cə, bu sər­gi-konf­rans tə­rəf­daş­la­ra han­sı im­kan­lar ve­rir?

- Mən 10 ilə ya­xın­dır ki, "Ba­ku­tel" sər­gi və konf­ran­sın­da iş­ti­rak edi­rəm və görü­rəm ki, "Ba­ku­tel" hər il in­ki­şaf et­mək­də­dir. Bu il sər­gi ge­niş­zo­laq­lı xid­mət­lə­rin təq­di­ma­tı ba­xı­mın­dan xü­su­si­lə se­çi­lir. Mən bu sər­gi­də dün­ya ölkə­lə­ri­nin təq­dim et­di­yi ye­ni in­no­va­si­ya­la­rı və xü­su­sən də Azər­bay­ca­nın qa­zan­dığı nai­liy­yət­lə­ri görmə­yi­mə çox şa­dam.

- "Ba­ku­tel" çər­çi­və­sin­də "Qlo­bal ki­ber­təh­lü­kə­siz­lik üz­rə əmək­daş­lıq: prob­lem­lər və pers­pek­tiv­lər" mövzu­su­na həsr olu­nan bey­nəl­xalq konf­rans təş­kil olun­du. Dün­ya miq­yas­lı yük­sək­sə­viy­yə­li iş­ti­rak­çı­lar ki­ber­mə­ka­nın təh­lü­kə­siz­li­yi sa­hə­sin­də böyük əhə­miy­yət kəsb edən bey­nəl­xalq əmək­daş­lığı dəs­tək­lə­mə­yin yol­la­rı­nı və me­tod­la­rı­nı mü­za­ki­rə et­mək məq­sə­di­lə bir ara­ya gəl­di­lər. Ki­ber­mə­ka­nın təh­lü­kə­siz­li­yi sa­hə­sin­də han­sı for­ma­da qlo­bal sə­viy­yə­də əmək­daş­lıq et­mək olar?


- Biz ki­ber­təh­lü­kə­siz­lik sa­hə­sin­də çox mü­hüm qlo­bal təd­bi­rin gözəl baş­la­nğı­cın­da­yıq. Bü­tün iş adam­la­rı bu gün bir ara­ya gəl­mə­yə və ki­ber­təh­lü­kə­siz­lik mə­sə­lə­lə­ri haq­qın­da öz fi­kir­lə­ri­ni ifa­də et­mə­yə eh­ti­yac du­yur­lar. Ki­ber­mə­ka­nın təh­lü­kə­siz­li­yi­nin qlo­bal prob­lem ol­ma­sı və bu ba­xım­dan qlo­bal və­tən­daş­lar ki­mi bu mə­sə­lə­nin həll olun­ma­sı məq­sə­di­lə ra­zı­laş­ma əl­də et­mə­li­yik. Biz bu mə­sə­lə­ni yal­nız qlo­bal sə­viy­yə­də həll edə bi­lə­rik. Çox yax­şı re­gio­nal əmək­daş­lıq struk­tur­la­rı mövcud­dur və on­la­rın qlo­bal sə­viy­yə­də fəa­liy­yə­ti­nə zə­ru­rət var­dır. Həm­çi­nin əl­də olun­ma­sı zə­ru­ri olan iki­tə­rəf­li ra­zı­laş­ma­lar da var­dır. Biz bu pla­ne­tin bü­tün və­tən­daş­la­rı­nı qlo­bal əmək­daş­lıq struk­tu­run­da bir­ləş­dir­mə­li­yik. Be­lə olan təq­dir­də da­ha güc­lü ola­rıq. Əgər bu struk­tur­dan bir ölkə ar­xa­da qa­lar­sa, o za­man biz hü­qu­qi və tən­zim­lə­yi­ci, elə­cə də tex­ni­ki struk­tur ya­rat­ma­lı­yıq.

Ey­ni za­man­da, üzv dövlət­lər ara­sın­da po­ten­sial ki­ber­mü­ha­ri­bə­lər ki­mi çox mü­hüm bir mə­sə­lə­yə diq­qət ye­tir­mə­li­yik. Bi­zim nə­zə­rə ala bil­di­yi­miz bə­zi mə­sə­lə­lər də var­dır. Bu gün ki­ber­hü­cum­la­ra ha­zır­laş­maq­da olan ölkə­lər də var. Ona görə də biz İKT-dən is­ti­fa­də et­mək­lə da­ha çox inam ya­rat­maq məq­sə­di­lə qlo­bal struk­tur­da ne­cə əmək­daş­lıq edə bil­mə­yi­mi­zi ba­şa düş­mə­li­yik. BTİ nöqte­yi-nə­zə­rin­dən, biz uşaq­la­rı­mı­zı ki­ber­mə­kan­da mü­ha­fi­zə et­mək­lə işə baş­la­ya bi­lə­rik. Müx­tə­lif fi­kir­lə­rə, etik ya­naş­ma­la­ra ma­lik olan in­san­la­rı bir ara­ya gə­tir­mək üçün uşaq­la­rın on­layn mü­ha­fi­zə­si çox mü­hüm mə­sə­lə­dir.

Biz ina­nı­rıq ki, əgər biz ey­ni struk­tur çər­çi­və­sin­də ki­ber­mə­kan­da uşaq­la­rı­mı­zı mü­ha­fi­zə et­mə­yin yol­la­rı­nı ta­pa bil­sək, de­di­yi­mi­zə əməl et­mə­li ola­rıq. Mən ina­nı­ram ki, uşaq­la­rı­mı­zı və ki­ber­mə­kan­dan is­ti­fa­də edən gə­lə­cək nəs­lin uşaq­la­rı­nı mü­ha­fi­zə et­mək va­cib mə­sə­lə­dir. - Siz dün­ya üz­rə ki­ber­təh­lü­kə­siz­li­yi ne­cə qiy­mət­lən­di­rir­si­niz? - Bu, uni­ver­sal prob­lem­dir. Ci­na­yət­lə­rin müəy­yən olun­ma­sı fərq­li­dir. Ey­ni ci­na­yət din­dən, inam­dan və si­ya­si is­ti­qa­mət­lər­dən ası­lı ola­raq ay­rı-ay­rı ölkə­də müx­tə­lif ola bi­lər. Ona görə də bu, çox çə­tin bir mə­sə­lə­dir. Bə­zi ölkə­lər qlo­bal struk­tu­ra da­xil ol­maq is­tə­mir, çün­ki on­lar hökmran­lığı da­vam et­dir­mək is­tə­yir­lər.

Bə­zi ölkə­lər azad­lığa, məx­fi­li­yə və təh­lü­kə­siz­li­yə əks olan va­si­tə­lər­dən is­ti­fa­də et­mə­yə da­vam edir­lər. Biz hər za­man on­la­ra de­yi­rik ki, təh­lü­kə­siz­lik və məx­fi­lik, həm­çi­nin təh­lü­kə­siz­lik və azad­lıq ey­ni mə­sə­lə­nin iki tə­rə­fi­dir. Bu, çox mü­hüm mə­sə­lə­dir və biz bu mə­sə­lə­ni həll et­mək­də da­vam et­mə­li­yik. Dün­ya miq­yas­lı ən son ki­ber­təh­lü­kə­siz­lik hal­la­rı sü­but et­miş­dir ki, biz qlo­bal struk­tur­da bir­lə­şə bi­lə­rik.

- 2014-cü il­də və gə­lə­cək­də BTİ-nin xü­su­si və­zi­fə­lə­ri han­sı­lar­dır?

- Qlo­bal struk­tu­ra na­il ol­maq məq­sə­di­lə biz üzv dövlət­lər ilə iki­tə­rəf­li ra­zı­laş­ma­lar əl­də edi­rik. Ar­tıq 8000-dən çox iki­tə­rəf­li ra­zı­laş­ma­lar əl­də et­mi­şik. Yax­şı prin­sip­lə­rə is­ti­nad edən çox­lu re­gio­nal struk­tur­lar mövcud­dur və on­lar qlo­bal sə­viy­yə­də tət­biq olu­na bi­lər. Bi­zim məq­sə­di­miz ki­ber­mə­kan­dan qlo­bal miq­yas­da is­ti­fa­də edən za­man təh­lü­kə­siz­li­yə önəm ver­mək­dən iba­rət­dir. İna­nı­rıq ki, BMT-nin təş­ki­la­tı ki­mi biz yal­nız höku­mət­lə­ri de­yil, özəl sek­to­ru və mül­ki cə­miy­yə­ti bir ara­ya gə­tir­mək­lə bu mə­sə­lə­ni həll edə bi­lə­rik. Üzv dövlət­lə­ri­miz­dən baş­qa BTİ-nin üz­vü olan 700-dən çox özəl şir­kət­lə­ri­miz də var­dır. Ey­ni za­man­da bir çox mə­sə­lə­lər va­cib əhə­miy­yət kəsb edir. Gənc­lər İKT-nin ən nik­bin is­ti­fa­də­çi­lə­ri və sü­rət­li tə­rəf­dar­la­rı­dır, am­ma on­lar bu gün iş­siz­lik, ba­ha­lı tre­ninq və təh­sil­dən is­ti­fa­də et­mək ki­mi bir çox prob­lem­lər­lə qar­şı­la­şır­lar.

Bun­dan baş­qa, bi­lir­si­niz ki, BTİ-nin Uşaq­la­rın On­layn Mü­ha­fi­zə­si proq­ra­mı BMT-nin di­gər təş­ki­lat­la­rı və partnyor­la­rı ilə bir­lik­də təh­lü­kə­siz on­layn dav­ra­nı­şa ria­yət et­mək­lə uşaq­la­rın dün­ya miq­ya­sın­da mü­ha­fi­zə­si­ni dəs­tək­lə­mək məq­sə­di­lə bey­nəl­xalq əmək­daş­lıq ki­mi işə baş­la­yıb və biz bu is­ti­qa­mət­də fəa­liy­yə­ti­mi­zi ge­niş­lən­di­rə­cə­yik. İKT is­tər ya­şıl iq­ti­sa­diy­ya­tın in­ki­şaf et­di­ril­mə­sin­də, is­tər­sə də gə­lə­cək nə­sil­lər üçün da­ha da­ya­nıq­lı ət­raf mü­hi­ti­nin ya­ra­dıl­ma­sın­da son də­rə­cə əhə­miy­yət­li ro­la ma­lik­dir. Doğ­ru­dur, İKT özü is­ti­xa­na qaz­la­rı­nın ha­va­ya bu­ra­xıl­ma­sı­na tə­kan ver­sə də, di­gər tə­rəf­dən, bü­tün di­gər sek­tor­lar­da (xü­su­si­lə də iq­lim də­yi­şik­li­yi­nə ən çox sə­bəb olan sek­tor­lar­da) kar­bon qa­zı­nın tə­sir­lə­ri­ni azalt­maq­da bir­ba­şa apa­rı­cı qüv­və ki­mi çı­xış edir.

"Smart" mo­dul­ya­tor­lar, in­tel­lek­tual nəq­liy­yat sis­tem­lə­ri və ya çox­say­lı pro­ses və xid­mət­lə­rin "de­ma­te­rial­laş­ma­sı" və rə­qəm­sal­laş­ma­sı ki­mi "smart" tex­no­lo­gi­ya­lar­dan is­ti­fa­də et­mək­lə, İKT nəq­liy­yat və ener­ji sek­tor­la­rı, ha­be­lə bir çox di­gər sə­na­ye sa­hə­lə­rin­dən ha­va­ya atı­lan zə­rər­li tul­lan­tı­la­rın əhə­miy­yət­li şə­kil­də azal­dıl­ma­sı­na yar­dım edir. Mə­sə­lən, peyk mü­şa­hi­də­si va­si­tə­si­lə İKT kənd tə­sər­rü­fa­tı­nın da­ha da ef­fek­tiv ol­ma­sın­da çox cid­di rol oy­na­ya bi­lər. Be­lə ki, peyk mü­şa­hi­də­si be­cə­ril­mə və məh­sul yığı­mı­nın vax­tın­da plan­laş­dı­rıl­ma­sı­na, ha­be­lə su­var­ma­dan da­ha sə­mə­rə­li is­ti­fa­də edil­mə­si­nə im­kan ve­rə­cək­dir. BTİ iq­lim də­yi­şik­li­yi sa­hə­sin­də də əsas apa­rı­cı qüv­və ki­mi çı­xış edir və kar­bon qa­zın­dan is­ti­fa­də­nin tə­sir­lə­ri­nin azal­dıl­ma­sın­da İKT sə­na­ye­si­nə yar­dım edir. Təş­ki­lat həm­çi­nin, İKT tə­rə­fin­dən ve­ri­lə­cək töhfə­lə­rin da­ha yax­şı ölçül­mə­si­nə im­kan ve­rə­cək stan­dart­la­rın ha­zır­lan­ma­sı üzə­rin­də ça­lı­şır.

Bun­dan əla­və, BTİ iq­lim də­yi­şik­li­yi­nin mo­ni­to­rin­qi üçün tə­ləb olu­nan spektr və peyk or­bit­lə­ri­nin düz­gün şə­kil­də yer­ləş­di­ril­mə­si­ni tə­min edir, ha­be­lə in­ki­şaf et­mək­də olan ölkə­lə­rin iq­lim də­yi­şik­li­yi­nə uyğun­laş­maq məq­sə­di­lə İKT-dən is­ti­fa­də yol­la­rı­nı ax­ta­rır. Bu, ən son fəa­liy­yət sa­hə­si­nə nü­mu­nə ola­raq, əv­vəl­cə­dən xə­bər­dar­lıq sis­tem­lə­rin­də İKT-dən is­ti­fa­də­ni qeyd et­mək olar ki, bu da öz növbə­sin­də, tə­bii fə­la­kət­lər za­ma­nı mil­yon­lar­la in­sa­nın hə­ya­tı­nı xi­las et­mə­yə im­kan ve­rir. İKT ar­tı­ma dəs­tək ol­maq və so­sial tə­rəq­qi­ni ar­tır­maq üçün son də­rə­cə güc­lü bir alət­dir. BTİ İKT-nin ge­niş­lən­mə­si­nə rəh­bər­lik et­mək­də da­vam edə­cək­dir. Biz əsas man­da­tı­mı­za cid­di şə­kil­də sa­diq qal­maq­la fəa­liy­yə­ti­mi­zə da­vam edi­rik. Əsas məq­sə­di­miz ra­dio­tez­lik spekt­ri­nin sə­mə­rə­li ida­rə olun­ma­sı, ye­ni tex­ni­ki stan­dart­la­rın bir­lik­də in­ki­şaf et­di­ril­mə­si, ha­be­lə in­ki­şaf et­mək­də olan ölkə­lə­rin İKT-dən is­ti­fa­də­si­ni ge­niş­lən­dir­mək üçün ye­ni tə­şəb­büs­lə­rin ha­zır­lan­ma­sı­dır.

Biz əha­li­si­nin qo­şul­ma im­kan­la­rı­nın xü­su­si­lə çə­tin­lik­lər­lə üz­ləş­di­yi İnki­şaf et­mək­də olan Ki­çik ada dövlət­lə­ri­nin və Də­ni­zə Çı­xı­şı ol­ma­yan İnki­şaf et­mək­də olan ölkə­lə­rə yönəl­miş proq­ram­la­ra xü­su­si­lə önəm ve­ri­rik. Mən həm­çi­nin, BTİ-nin da­xi­li iş pro­ses­lə­ri­nin ef­fek­tiv­li­yi­nin ar­tı­rıl­ma­sı­na, bi­zim üzv­lük ba­za­mı­zın güc­lən­di­ril­mə­si üçün ye­ni yol­la­rın ta­pıl­ma­sı­na və İKT üz­rə öz nü­fu­zu­mu­zun art­maq­da da­vam et­mə­si­nə ça­lı­şı­ram.

- 2010-cu il­dən eti­ba­rən Azər­bay­can Ra­bi­tə və in­for­ma­si­ya tex­no­lo­gi­ya­la­rı na­zi­ri cə­nab Əli M. Ab­ba­so­vun Rə­qəm­sal İnki­şaf üz­rə Ge­niş­zo­laq­lı Ko­mis­si­ya­nın üz­vü se­çil­mə­si ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­la­rın so­sial və iq­ti­sa­di in­ki­şa­fı üçün çox əhə­miy­yət­li ol­muş­dur. Ge­niş­zo­laq­lı Ko­mis­si­ya­nın fəa­liy­yə­tin­də onun ro­lu ba­rə­də nə söylə­yə bi­lər­si­niz?

- 2011-ci il Ce­nev­rə­də ke­çi­ril­miş Ge­niş­zo­laq­lı Ko­mis­si­ya­nın sam­mi­tin­də cə­nab Əli M. Ab­ba­sov qeyd et­miş­di ki, Azər­bay­ca­nın əsas məq­sə­di 2025-ci ilə qə­dər İKT-nin neft və qaz sə­na­ye­si­ni üs­tə­lə­yə­rək ölkə­nin ən gə­lir­li sa­hə­si­nə çe­vir­mək­dir. O, həm­çi­nin Asi­ya və Av­ro­pa ara­sın­da Azər­bay­ca­nın uni­kal mövqe­yi­ni xü­su­si­lə vu­rğu­la­ya­raq onun re­gio­nal İKT hab­bin­qi üçün ideal mə­kan ol­duğu­nu bil­dir­miş­di. Ə­sas ra­bi­tə­nin fak­ti­ki ola­raq dün­ya üz­rə bü­tün in­san­lar üçün əl­ça­tan edil­mə­si sa­hə­sin­də də biz son də­rə­cə böyük nai­liy­yət­lər əl­də et­mi­şik. La­kin ay­dın­dır ki, 21-ci əsrdə bi­zim mo­bil ra­bi­tə­dən da­ha çox, tex­no­lo­gi­ya­la­ra eh­ti­ya­cı­mız var.

Bu ba­xım­dan, ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­lar so­sial və iq­ti­sa­di in­ki­şa­fın güc­lən­mə­si, sə­hiy­yə, təh­sil və yax­şı ida­rəet­mə ki­mi mü­hüm xid­mət­lə­rin göstə­ril­mə­sin­də, o cüm­lə­dən da­vam­lı in­ki­şa­fın əsas apa­rı­cı qüv­və ol­ma­sın­da əhə­miy­yət­li rol oy­na­ya­caq­dır. Məhz bu sə­bə­dən BTİ və YUNES­KO iki il bun­dan əv­vəl Rə­qəm­sal İnki­şaf üz­rə Ge­niş­zo­laq­lı Ko­mis­si­ya­nı tə­sis et­miş­lər. Bu­ra­da əsas məq­səd ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­la­rın ge­niş­lən­mə­si üçün bü­tün səy­lə­rin sə­fər­bər olun­ma­sı və onun Mi­nil­li­yin İnki­şaf Məq­səd­lə­ri­nə na­il ol­maq üçün tə­rəq­qi­ni sü­rət­lən­di­rən va­si­tə ki­mi qə­bul edil­mə­si­dir. Cə­nab na­zir Əli M. Ab­ba­so­vun Ge­niş­zo­laq­lı Ko­mis­si­ya­nın ən fə­al üzv­lə­rin­dən bi­ri ol­ma­sı bi­zi çox se­vin­di­rir. Onun "Syman­tec" və "Kas­persky Lab", ha­be­lə "CTO" və "OİF" ki­mi bey­nəl­xalq təş­ki­lat­lar­la bir­lik­də, İMPACT-ın Məş­və­rət Şu­ra­sı­nın (Bur­ki­na Fa­so pre­zi­den­ti­nin sədr­li­yi ilə) üz­vü ol­ma­sı­na ra­zı­lıq ver­mə­si də bi­zi çox məm­nun edir.

- BTİ-in əsas mis­si­ya­sı hər bir kə­sin ən fun­da­men­tal hü­quq­la­rın­dan bi­ri olan ra­bi­tə va­si­tə­lə­ri­nə qo­şul­ma hü­qu­qun­dan tam is­ti­fa­də­si­ni tə­min et­mək­dir. Qo­şul­ma im­kan­la­rı ol­ma­yan in­san­la­rın qo­şul­ma­sı­nın tə­min edil­mə­sin­də han­sı prob­lem­lər və im­kan­lar mövcud­dur və ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­lar nə üçün ha­zır­da bu qə­dər əhə­miy­yət­li­dir?

- Ötən iyir­mi il İKT-nin in­ki­şa­fı üçün çox önəm­li bir dövr ol­muş­dur. "Mo­bil möcü­zə" ilə biz İKT-ni və onun fay­da­la­rı­nı fak­ti­ki ola­raq ha­mı üçün - hər bir qi­tə və hər bir ölkə üçün əl­ça­tan et­dik. Növ­bə­ti əhə­miy­yət­li mər­hə­lə isə hə­min mo­bil möcü­zə­ni qlo­bal ola­raq ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­lar üçün də tək­rar­la­maq­dır.

Ge­niş­zo­laq­lı tex­no­lo­gi­ya­lar sa­də­cə yük­sək­sü­rət­li in­ter­net və da­ta­ya da­ha tez çı­xış əl­də et­mək im­ka­nı de­yil. Ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə ye­ni­dən ya­ra­dı­lan tex­no­lo­gi­ya­lar top­lu­su­dur və bu da bi­zim ya­şa­dığı­mız hə­yat yo­lu­nu köklü su­rət­də də­yi­şir. Bu, nəin­ki zən­gin dün­ya­da, həm də hər bir ölkə­də - zən­gin, ka­sıb, in­ki­şaf et­miş və et­mək­də olan ölkə­də mövcud olan da­vam­lı so­sial və iq­ti­sa­di ar­tı­ma tə­mi­nat ve­rə bi­lər. Ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə dün­ya­nı əhə­miy­yət­li də­rə­cə­də də­yi­şə­cək və gözlə­nil­məz fay­da­la­ra gə­ti­rib çı­xa­ra­caq. Şəx­sən mən özüm dün­ya­nın əv­vəl­cə­dən gözlə­di­yim de­yil, gözlə­mə­di­yim şə­kil­də də­yi­şə­cə­yi­nə ümid edi­rəm. İndi isə izn ve­rin, bi­zim əl­də edə bi­lə­cə­yi­miz bə­zi fay­da­la­rı sa­da­la­yım:

- İnsan­la­rın da­ha gur ya­şa­dığı bu ço­xəsr­li dün­ya­da ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə sə­hiy­yə, təh­sil və yax­şı höku­mət xid­mət­lə­ri­nin ye­ri­nə ye­ti­ril­mə­si­nə kömək edə­cək.

- Ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə bi­zə dövrü­mü­zün ən böyük mə­sə­lə­lə­ri he­sab edi­lən iq­lim də­yi­şik­li­yi və ət­raf mü­hi­tin da­vam­lı in­ki­şa­fı ilə mə­şğul ol­mağa kömək edə­cək.

- Bu ra­bi­tə həm də rə­qəm­sal iq­ti­sa­diy­yat­da ava­dan­lıq­la­rın və xid­mət­lə­rin ya­ra­dıl­dığı, ötü­rül­dü­yü və is­ti­fa­də edil­di­yi yol­la­rı də­yi­şə­cək.

- Siz bu gün te­le­kom­mu­ni­ka­si­ya, in­for­ma­si­ya və ra­bi­tə tex­no­lo­gi­ya­sı sek­to­run­da mey­da­na çı­xan han­sı me­yil­lə­rin və mə­sə­lə­lə­rin BTİ-yə tə­sir edə­cə­yi­ni he­sab edir­si­niz? BTİ höku­mət­lə­rin və özəl sek­to­run üzv­lə­ri­nə xid­mət et­mək­lə İKT mə­sə­lə­lə­ri üz­rə dün­ya miq­yas­lı təş­ki­lat ki­mi fəa­liy­yət göstər­mə­yi da­vam et­dir­mək məq­sə­di­lə bu mə­sə­lə­lə­rə ne­cə ca­vab ver­mə­li­dir?

- Bu gün BTİ-nin əhə­miy­yə­ti böyük­dür. İndi, bəl­kə də, əv­vəl­kin­dən da­ha böyük­dür. Bu­ra ra­dio spektrdən dün­ya miq­ya­sın­da is­ti­fa­də­nin əla­qə­lən­di­ril­mə­si, peyk or­bit­lə­ri­nin tə­yin olun­ma­sın­da bey­nəl­xalq əmək­daş­lığın in­ki­şaf et­di­ril­mə­si, in­ki­şaf et­mək­də olan dün­ya­da te­le­kom­mu­ni­ka­si­ya inf­rast­ruk­tu­ru­nun tək­mil­ləş­di­ril­mə­si üçün fəa­liy­yət göstə­ril­mə­si, ge­niş çe­şid­li ra­bi­tə sis­tem­lə­ri­nin qar­şı­lıq­lı qo­şul­ma­sı üçün dün­ya stan­dart­la­rı­nın ya­ra­dıl­ma­sı və iq­lim də­yi­şik­li­yi və ki­ber­təh­lü­kə­siz­li­yin güc­lən­di­ril­mə­si ki­mi dövrü­mü­zün qlo­bal çağı­rış­la­rı­na ca­vab ve­ril­mə­si aid­dir. Bu gün da­ha rə­qa­bətyönüm­lü və di­na­mik İKT ba­za­rın­da ad­dım­la­dığı­mı­za görə şir­kət­lər öz in­ves­ti­si­ya­la­rı­nı ço­xalt­maq və ya­ra­na bi­lə­cək risk­lə­ri azalt­mğa ça­lı­şır­lar. Bu ona görə­dir ki, on­lar xü­su­si tex­no­lo­gi­ya­lar üçün böyük miq­dar­da pul və­sai­ti­ni or­ta­ya qoy­maq is­tə­mir­lər; on­lar qiy­mət­lə­ri azalt­maq üçün tex­no­lo­gi­ya və in­ves­ti­si­ya­la­rı bölüş­mək üçün da­ha çox əmək­daş­lıq partnyor­luğu­nu ax­tar­mağa ça­lı­şır­lar.

Bu iş­də də BTİ-nin ro­lu böyük­dür. BMT-nin İKT-lər üz­rə əsas təş­ki­la­tı ki­mi BTİ bu sek­to­run sə­na­ye­dən, höku­mət­lər­dən və tən­zim­lə­yi­ci təş­ki­lat­lar­dan olan əsas təm­sil­çi­lə­ri­nin bir ara­ya gə­ti­ril­mə­si­nə qa­dir­dir. Biz dövlət və özəl sek­to­ru bir ara­ya gə­ti­ri­rik, şir­kət­lə­rin di­gər şir­kət­lər­lə, höku­mət­lər­lə və tən­zim­lə­yi­ci təş­ki­lat­lar­la əla­qə sax­la­ma­sı­na im­kan ya­ra­dı­rıq. Sə­na­ye­nin və höku­mə­tin bir ara­ya gəl­mə­si­nə kömək et­mək­lə konk­ret ad­dım atıl­ma­sı və be­lə­lik­lə də "ə­da­lət­li va­si­tə­çi" ro­lu­nun oy­na­nıl­ma­sı qar­şı­dan gə­lən il­lər­də BTİ üçün mü­hüm rol da­şı­maq­da da­vam edə­cək. Onun bu ro­lu stan­dart­laş­ma­dan tən­zim­lən­mə­yə qə­dər və on­dan da çox BTİ-nin müx­tə­lif sa­hə­lə­ri­nə şa­xə­lə­nə­cək.

- Bu gün Azər­bay­can te­le­kom­mu­ni­ka­si­ya və in­for­ma­si­ya tex­no­lo­gi­ya­sı sa­hə­sin­də əhə­miy­yət­li bey­nəl­xalq və yer­li la­yi­hə­lə­ri hə­ya­ta ke­çi­rir. Mə­sə­lən, op­tik "Trans-Av­ra­sı­ya Su­per İnfor­ma­si­ya Ma­gist­ra­lı"­nın ya­ra­dıl­ma­sı, Av­ro­pa-Ya­xın Şərq in­for­ma­si­ya ma­gist­ra­lı" (Eu­ro­pe Per­sia Exp­ress Ga­te­way - EPEG) ya­ra­dıl­ma­sı, Azər­bay­can­da "Yük­sək Tex­no­lo­gi­ya­lar Par­kı"­nın ya­ra­dıl­ma­sı, te­le­kom­mu­ni­ka­si­ya pey­ki­nin və çox­lu di­gər la­yi­hə­lə­rin ya­ra­dıl­ma­sı. Siz bu ölkə­nin nai­liy­yət­lə­ri­ni ne­cə də­yər­lən­di­rir­si­niz?

- Bu­ra­da - Azər­bay­can­da İKT sek­to­ru ötən sək­kiz il­lə mü­qa­yi­sə­də beş qat in­ki­şaf edib. Ba­şa düş­mək olar ki, bu­nun bir qis­mi Azər­bay­ca­nın ÜDM ar­tı­mı he­sa­bı­na olub. La­kin İKT-lə­rin ba­şa dü­şül­mə­si və qav­ra­nıl­ma­sı özü ÜDM ar­tı­mın­da əsas rol oy­na­yıb. Hə­qi­qə­tən də mən İKT sek­to­ru­nun ener­ji sek­to­run­dan son­ra Azər­bay­can iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın ikin­ci sü­rət­lə in­ki­şaf edən sek­to­ru ol­ma­sın­dan və Azər­bay­ca­nın bü­tün kənd­lə­ri­nin yük­sək sü­rət­li ma­gist­ral­la­ra qo­şul­ma­sı və kənd yer­lə­rin­də ya­şa­yan in­san­la­rın ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə­nin im­kan­la­rın­dan ya­rar­lan­ma­sı üçün qar­şı­ya qo­yu­lan məq­səd­lər­dən məm­nun­luq his­si ke­çi­ri­rəm.

Mən İKT-nin ən sü­rət­lə in­ki­şaf edən sek­tor ol­ma­sı­na ümid edi­rəm. Biz pre­zi­dent İlham Əli­ye­vin 2003-cü il­də Ce­nev­rə­də de­di­yi "qa­ra qı­zı­lın in­san qı­zı­lı­na çev­ril­mə­si" kəl­mə­lə­ri­ni xa­tır­la­yı­rıq. Ümid edi­rəm ki, Azər­bay­can bu gün da­ha böyük rə­qəm­sal ölkə ola bi­lər. Azər­bay­can "4G" nə­sil tex­no­lo­gi­ya­sı­nı ya­rat­mış ilk ölkə­lər­dən bi­ri­dir. Bu­ra­da e-sə­hiy­yə, e-təh­sil və e-höku­mət ba­xı­mın­dan böyük nai­liy­yət­lər əl­də olu­nub. "TASİM" la­yi­hə­si və Azər­bay­ca­nın te­le­kom­mu­ni­ka­si­ya pey­ki­nin bu­ra­xıl­ma­sı in­san­la­rın ge­niş­zo­laq­lı ra­bi­tə­dən ya­rar­lan­ma­sı üçün bir töhfə­dir.





14/12/13    Çap et