TƏHLİL

Tarix:19/01/13

Qadınların son 70 il ərzində hazırladığı ixtiralar

Qadınların hazırladığı ixtiraların əksəriyyəti gündəlik həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edir. Lakin bəzən qadınlar fizika, kimya və biologiya sahəsində də ixtiralar edirlər.

"Kenquru" körpə daşıyıcısı

Enn Mur XX əsrin 60-cı illərində Afrikanın Toqo şəhərində həkim vəzifəsində çalışırdı. O, növbəyə yazılan afrikalı qadınlarla uşaqlara necə qulluq etmək, bələmək, onlara hansı vitaminləri vermək kimi mövzular üzrə məsləhətləri bölüşürdü.

Bununla belə, Enn Mur özü də onlardan yeni şeylər öyrənirdi. Məsələn, uşağı parçaya bükərək onu kürək və ya boyunda daşımaq kimi. Belə olduqda uşaq özünü anasına daha yaxın hiss edir, sakit və sağlam böyüyür və nəticədə tibbi preparatlara ehtiyac qalmırdı.

Enn ABŞ-a qayıtdıqdan sonra onun qızı doğuldu. O, qızını uşaq arabasında deyil, afrikalı analardan öyrəndiyi "kenquru" tərzində daşımağa qərar verdi. Enn Mur uşağın sürüşərək yıxılmaması üçün onu mükəmməlləşdirməyə çalışırdı. Nəticədə o, çantaya oxşar və etibarlı söykənəcəyə malik kisə yaratdı. Enn ixtirasını 1969-cu ildə patentləşdirdi. "Özümü ixtiraçı deyil, daha çox sahibkar kimi hiss edirəm. Mən, sadəcə, Qərb bazarına afrikalılara artıq bir neçə əsrdir ki tanış olan əşyanı tanıtdım" - Enn Mur təvazökarcasına bildirmişdi.

Robot tozsoran

"ROOMBA" adlı kiçik ölçülü dəyirmi robot tozsoran otaqda sərbəst surətdə hərəkət edərək toz və palçığı təmizləyir. Bundan başqa, o, sözəbaxan və intizamlıdır: təmizlik apardıqdan sonra enerjidoldurma qurğusuna doğru yollanır. Ev sahibinə yalnız tozyığanı və çətin əlçatan yerlərdəki palçığı təmizləmək qalır. Robot tozsoran 2002-ci ildə "iRobot Corporation"-nın həmtəsisçisi və prezidenti Elen Qrenerin rəhbərliyi altında çalışan mühəndislər komandası tərəfindən hazırlanıb.

Elen uşaqlıq illərini yada salaraq o zaman "Ulduz savaşçıları" filminə baxdığını xatırlayır. "R2-D2 adlı astromexaniki droid mənim sevimli personajım idi. O, dəfələrlə baş qəhrəmanları çətin vəziyyətlərdən xilas etmiş və kosmik gəmiləri təmir etmişdi. Mən ona heç vaxt adi maşın kimi baxmamışam, o, mənim üçün sevimli və məzəli xarakterli canlı bir varlıq idi" - o bildirib. Gülməli çəlləyə oxşar android Eleni Massaçusets Texnologiya İnstitutuna daxil olmağa ruhlandırır: o, orada elm, texnologiya və kompüter öyrənirdi.

"Mən ev üçün nəzərdə tutulmuş robot istehsalı ilə məşğul olmaq qərarına gəldim" - Elen izah edir. Qrenerin sülhsevər niyyətini korporasiyanın adı (iRobot) da təsdiq edir. Bu ad yazıçı-fantast Ayzek Əzimovun "I, robot" hekayələr toplusundan götürülüb. Onun təsvir etdiyi robotlar aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: 1) insana ziyan vurmamaq 2) onun göstərişlərinə tabe olmaq.

"Wi-Fi" nümunəsi

1941-ci ildə Xedi Lamarrın patentləşdirdiyi məxfi rabitə vasitəsi yayım tezliyini dinamik dəyişdirirdi. Bu qurğu 1962-ci ildə Amerika torpedalarında istifadə olunmuşdu, 1991-ci ildə isə "Wi-Fi" texnologiyasının əsasını təşkil etdi. Yaşıl gözlü Xedinin (Hedviq Kisler) həyat yolu əksər qadın-fiziklərin taleyindən çox fərqlidir.

O, 20 yaşında böyük səs-küyə səbəb olmuş "Ekstaz" filmində çəkilmişdi. Kinematoqrafiya tarixində ilk dəfə olaraq tamaşaçıya meşə gölündə çılpaq çimmə səhnəsi göstərilmişdi.

Film bir sıra ölkələrdə qadağan edilmişdi və Xedi reputasiyanı geri qaytarmaq üçün dərhal silah istehsalçısı avstriyalı milyonçu Fris Mandl ilə ailə həyatı qurmuşdu. Lakin Xedi tezliklə evdar qadın rolundan bezikərək ərini danışıqlarda müşayiət etməyə başladı: işlərlə yaxından tanış olmağa, zavodun iş fəaliyyəti ilə maraqlanmağa və nəhayət, fizika sahəsində sınaqlar aparmağa başladı.

4 ildən sonra təcrübələrdən və ərindən bezmiş Kisler Xedi Lamarr adı altında Avstriyadan Hollivuda qaçdı. Yeni karyera mərhələsi sürətlə inkişaf edirdi. Aktrisa film çəkilişlərindən təxminən 30 milyon dollar qazanmışdı. İkinci Dünya müharibəsinin əvvəlində Xedi Lamarr öz ixtirası - maneəyədavamlı radioveriliş texnologiyasını ABŞ-ın "Milli İxtiraçılar Şurası"na göndərir. Aktrisa ixtirasına görə heç bir mükafat götürmədi: o, bunu faşizmlə mübarizə məqsədilə hazırlamışdı.

Kevlar

Polşa mənşəli amerikalı alim Stefaniya Luiza Kvolek dünyanın məşhur "DuPont" kimya şirkətində çalışırdı. 1964-cü ildə, neft qıtlığı ərəfəsində onun qrupu şinlərdə istifadə edilə biləcək yüngül, lakin möhkəm lif axtarmağa başlayır. 1971-ci ildə kəşf edilmiş yeni lif poladdan 5 dəfə daha möhkəm və neylon kimi elastik idi. Bu kevlar idi.

Bu ixtira gülləkeçirməyən jiletlərin əsasını təşkil etdi. 1986-cı ildə Kvolek "DuPont" şirkətində elmi işçi postunu tərk etdi. O, öz ixtirasına görə ümumilikdə 28 patent alıb. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, 1995-ci ildə Kvolek "İxtiraçıların şöhrət zalına" daxil edilmiş dördüncü qadın kimi tarixə düşüb.

Fotoların radioaktiv materiallar vasitəsilə təkmilləşdirilməsi üsulu

Barbara Askins iki uşağının məktəbə getməsini gözləmiş və yalnız bundan sonra universitetdə təhsilini başa vuraraq kimya sahəsi üzrə magistr diplomunu əldə etmişdi. O, parlaq buraxılış imtahanlarından sonra "NASA"-da çalışmağa başlamış və astronomik və geoloji fotoqrafiyanın inkişafı ilə məşğul olmuşdur. 1978-ci ildə Barbara "fotoların radioaktiv materiallar vasitəsilə təkmilləşdirilməsi" üsulunu patentləmişdir. Bu kəşf o qədər populyarlaşdı ki, tezliklə "NASA"-nın sərhədlərini aşaraq rentgen texnologiyalarında, həmçinin köhnə fotoların bərpa edilməsində istifadə edilməyə başlandı. O, bu ixtirasına görə "İlin milli ixtiraçısı" adlandırılmışdır və bu mükafata layiq görülmüş birinci qadındır.

İlk zənci kukla

1969-cu ildə dünyada ilk qaradərili kukla kütləvi istehsal edilib. Onu "Mattel" şirkətinin həmtəsisçisi, 10 il bundan əvvəl "Barbi" kuklasını yaratmış Rut Handler düşünmüşdü.

Emil Hüseynov

emilhuseynov86@gmail.com

Baxış sayı: 2123